Yazarlar

İdil Engindeniz, Rita Ender

Dil

Türkçe, İngilizce

Aralık 2014
85 Sayfa
Ücretsiz

Hrant Dink Vakfı tarafından yürütülen Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi çalışması kapsamında 2014 yılı Mayıs-Ağustos aylarını kapsayan medya izleme raporu iki bölüm halinde yayımlandı. Akademisyen İdil Engindeniz tarafından hazırlanan raporun ilk bölümünde ulusal, dini ve etnik kimlikleri hedef alan nefret söylemi içeriklerinin yanı sıra kadın ve LGBTİ’lere yönelik içerikler ‘Diğer Dezavantajlı Gruplar’ başlığı altında yer aldı.

Mayıs-Ağustos 2014 raporunun ayrımcı söylem dosya konusu ise Türkiye medyasında Yahudilere yönelen ayrımcı söylem. Hukukçu ve gazeteci Rita Ender tarafından hazırlanan raporun ikinci bölümünde ise İsrail Devleti’nin Filistin’e yönelik operasyonu çerçevesinde yazılı basında özellikle Yahudi kimliğine yönelik yer alan ayrımcı söylemin analizi yapıldı.

Nefret söylemi hızla artmaya devam ediyor!

Mayıs-Ağustos 2014 dönemini ele alan raporun ilk bölümünde, nefret söylemi içeren yayın sayısında çok dikkat çekici bir artış olduğu görüldü. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yaşandığı bir dönem olması nedeniyle hareketli olan yaz aylarında, nefret söylemi içeren yazılardaki asıl artış uluslararası gündemle, İsrail Devleti’nin Gazze’ye yönelik operasyonuyla belirlendi. Bunun yanında, dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ermeni Soykırımı’nı Anma Günü vesilesiyle, 23 Nisan tarihinde yayımladığı taziye metninin sert tepkilerle karşılaşması da bu artışta etkili oldu.

İçerik sayısı bakımından hakkında en çok nefret söylemi üretilen ilk üç grup yine değişiklik göstermedi ve sırasıyla Yahudiler, Ermeniler ve Hıristiyanlar olarak belirlendi. İncelenen yazılarda nefret söylemine maruz kalan 32 farklı ulusal, dini ve etnik kimlik tespit edilirken, bu yazıların %50.40’ının sadece Yahudi ve Ermeniler’i hedef aldığı görüldü. Onların ardından 21 içerikle Rumlar, 18 içerikle Kürtler ve 10 içerikle Suriyeli mülteciler nefret söylemine maruz kalan gruplar arasında belirlendi. Nefret söyleminin haber türüne kıyasla köşe yazılarında daha fazla üretildiği gözlemlendi.

Kadınlara ve LGBTİ’lere yönelik nefret söyleminin incelendiği bölümde ele alınan 31 içerikten dokuzu LGBTİ’lere yönelik nefret söylemi olarak değerlendirildi. Üç içerikte trans bireylere yönelik doğrudan nefret söylemine rastlandı. Kadına yönelik nefret söylemi ise, incelenen dönem ve yayınlar içinde 19 kez görüldü.

Dosya Konusu: İsrail’in Gazze’de Başlattığı Operasyon ve Basında Yahudilere Yönelik Ayrımcı Dil

Mayıs-Ağustos 2014 raporunun ayrımcı söylem dosya konusu İsrail Devleti’nin 7 Temmuz 2014 tarihinde Gazze’de başlattığı operasyon dolayısıyla Türkiye medyasında Yahudilere yönelen ayrımcı söylem olarak belirlendi. Buna göre, 8-22 Temmuz 2014 tarihleri arasında tirajları dikkate alınarak belirlenen Zaman, Posta, Hürriyet, Sözcü ve Sabah gazeteleri tarandı ve analiz edildi.

Konuyla ilgili bu gazetelerde 485 yayın incelendi. Tüm yayınların içinde 5N1K sorularına yanıt veren, bilgi verici/olgusal içeriklerden sonra en çok politik niyet taşıyan/provokatif nitelikte tanımlanan içerik tespit edildi. Köşe yazıları özelinde bir değerlendirilme yapıldığında ise habere konu olan olay yorumlanırken objektif eleştiri getiren yayınların çoğunlukta olduğu tespit edildi. Öte yandan, eleştirel kategorisini yine politik niyet taşıyan/provokatif kategorisinde tanımlanan yayınlar takip etti.

Yahudilerin, İsrail’in dış politikaları ve uygulamaları karşısında sorumlu tutulmaları yoluyla yapılan antisemitizm, Türkiye medyasında “İsrail Devleti” veya “İsrail” yahut “İsrail Savunma Kuvvetleri” gibi kişi/kurumları ifade etmek ve bu sözcükleri kullanmak yerine, genelleme yaparak “Yahudiler” veya “İsrailliler” ifadelerinin seçilmesi ile de gündeme gelmektedir.

Yahudilikle siyonizmi, İsrail Devleti’yle İsrailliler ve Yahudileri birbirinden ayrı tutmayıp; tümünü “Yahudi” kelimesi ile isimlendirmeyi tercih etmek kutuplaştırıcı etki yaratmaktadır. Bu nedenle, İsrail Devleti’nin başlattığı operasyona dair olan yayınlarda, “Yahudi” veya “Müslüman” kimliklerinin vurgulanmaması, ötekileştirme yapmamak adına gerekliydi. Bu hassasiyeti vurgulayan iyi örneklere köşe yazılarında rastlansa da “İsrail Devleti” veya “İsrail” gibi kurumları ifade etmek ve bu sözcükleri kullanmak yerine, genelleme yaparak “Yahudiler” veya “İsrailliler” ifadelerinin seçildiği örneklere de rastlandı.

Öte yandan İsrail Devleti ve İsrailliler tereddütsüz olarak “Yahudi” şeklinde isimlendirilirken, Filistin Devleti ve Filistinlilerin “Müslüman” olmalarına atıf yapılmakta, fakat onların “Arap” kimliklerine vurgu yapan ifadeler kullanılmamaktadır. Toplumda Araplara yüklenen olumsuz anlamları ve Araplara karşı olan düşmanlığı çağrıştıracak bu vurgunun yapılmaması, bunun yerine birleştirici bir kavram olarak Müslüman vurgusunun tercih edilmiş olması bir anlamda, Müslüman dünyası ile Yahudi dünyası arasında bir kutuplaşma yaratmakta ve kimin hangi tarafta yer alması gerektiği konusunda yer işaret etmektedir.

İsrail Devleti’nin operasyonunu eleştiren içerikler yayımlanırken Hitler ve Holokost karşılaştırması veya benzetmesi yapan başlıklara, köşe yazılarına da rastlanmıştır.

Raporun adı
Medyada Nefret Söylemi ve Ayrımcı Dil Mayıs - Ağustos 2014
Fiyat
Ücretsiz
Sayfa sayısı
85
En
210 mm
Boy
295 mm
Baskı
Aralık 2014
Dil
Türkçe
Proje Ekibi
İrem Az, Nuran Gelişli, Rojdit Barak, Zeynep Arslan
Yazılı Basında
Nefret Söylemi
İdil Engindeniz
Yazılı Basında
Ayrımcı Söylem

Rita Ender

Medyada Nefret Söylemini İzleme Çalışması, Friedrich Naumann Vakfı, Global Dialogue, ve MyMedia/Niras tarafından desteklenmektedir. Raporda yer alan görüşler, destekçi grupların görüşlerini yansıtmamaktadır.

  • Medyada Nefret Söylemenin İzlenmesi Hakkında
  • Türkiye'de Ulusal ve Yerel Gazetelerde Nefret Söyleminin İzlenmesi
  • 1. Bölüm: Yazılı Basında Nefret Söylemi
    • Bulgular
    • Mayıs - Ağustos 2014 Döneminde Seçilen Haberler
    • Kategorilerden Örnekler
      • 1) Küfür / Hakaret / Aşağılama
        • Tansiyon Hapı Alır Mısınız? - Nusret Çiçek
        • Rezaletin Fotoğrafı
      • 2) Düşmanlık / Savaş Söylemi
        • Nerede Bu Tayyip / Hainler Yine Yakıp Yıktı - DHA
        • Suriyeli Krizi Türkiye'ye Yayılıyor - Haber Merkezi
      • 3) Abartma / Yükleme / Çarpıtma
        • Melek - Şeytan
        • “Civan-Mehmet” ve "Kavak Nüfus Defterleri"... /3 - Ali Kayıkçı
      • 4) Simgeleştirme
        • Küstah Hans'a Alevi Tepkisi - Muhammet Erdoğan
        • Gözyaşlarını Siyasete Alet Etmeyecekmişsin! - Akın Aydın
    • Diğer Dezavantajlı Gruplar
    • Kategorilerden Örnekler
      • 1) Düşmanlık / Savaş Söylemi
        • Medyada Korkunç Kanlı Vahşi Haber ve Resimler - Mehmed Şevket Eygi
        • İranlı Travestilerimiz de Oldu Sonunda - Vildan Abla
      • 2) Abartma / Yükleme / Çarpıtma
        • Barbarlıkta Hitler'i Geçtiler/Sen Ne Biçim Kadınsın - Selçuk Şenyüz
      • 3) Küfür / Hakaret / Aşağılama
        • Erkekler Gizli Feministmiş
        • Bu İşte Bir İ.lik var
  • 2. Bölüm: Yazılı Basında Ayrımcı Söylem
    • Giriş
    • Araştırmanın Konusu
    • İnceleme Yöntemi
    • Bulgular
    • Söylemin Talihini Belirleyen Konular
    • Haber: Başlığı, İçeriği ve Konumu ile Editöryal Tercihler
    • Haberin Kaynağı Kim?
    • Ayrımcılığı Pekiştiren Görseller
    • Sonuç Yerine