Yaklaşık 2300 yıl önce İskenderiye’den yola çıkan ‘diaspora’ kavramı, MS. ikinci yüzyıldan itibaren Yahudi halkıyla sınırlı bir anlam ifade etmiş, ancak 20. yüzyılın başlangıcından sonra giderek Ermeniler, Çinliler, Hintliler, Yunanlar, Siyahlar, İrlandalılar gibi grupları kapsamıştır. Diaspora, yakın dönemde Eritreli, Avustralyalı, Rusyalı, Kongolu ve Filistinli gibi çeşitli etnik toplulukları nitelemek için de kullanılır olmuştur. 1990’larda ise kelimenin kullanımındaki çeşitlilik doruğa ulaşır: Artık bilim insanları, entelektüeller, mühendisler, hatta Afrikalı futbolcular gibi profesyonel gruplar da kimileri tarafından 'diaspora' olarak tanımlanmaktadır. New York Üniversitesi’nden dört öğrencinin 2010’da hayata geçirdiği, Facebook’un merkeziyetçiliğine karşı çokkutupluluğu ilke edinen 'Diaspora' adlı internet ağı ise, ‘diaspora’ teriminin bugüne dek taşıdığı geleneksel tek merkezli anlayışa zıt, yeni ve adem-i merkeziyetçi bir anlamının ortaya çıkışını göstermektedir.

Yetmişler İncili’nde Yahudileri tanımlayan bir özel isim, Ermeniler, Yunanlar, Afrikalılar ve diğerleri için de kısmi bir özel isim, yani kapalı bir kategori olan ‘diaspora’ kelimesi, bugün, bir cins isimdir; kendi başına ‘konuşmaktadır’.

Stéphane Dufoix bu çalışmada, “Diaspora nedir?” veya “Şu grup bir diaspora mıdır?” gibi tek boyutlu sorulara yanıt aramak yerine, yepyeni bir sorgulama çerçevesi çiziyor. Bugün, kullanımında enflasyon yaşanan kavramın ortaya çıkışından başlayarak, geçirdiği değişimlere, kullanımındaki çeşitlilik ve farklara odaklanıyor. Dufoix’ya göre ‘diaspora’, henüz kendi zirvesine erişmiş bir terim değil ve günümüzde kelimenin anlamsal ufku, hem modernitenin, hem de süper modernitenin sorunlarını kapsıyor.

Kavramın Türkiye’de, özellikle Ermeni diasporası özelinde nasıl indirgemeci ve ötekileştirici anlamlar yüklendiği anımsandığında, Murat Belge’nin sunuşuyla yayımlanan Diasporalar’ın önemi de daha iyi anlaşılıyor.

Ekler:

Dosya
Kitabın bir bölümünü okumak için tıklayınız.