1911-2006 yılları arasında yaşamış İstanbullu tiyatro sanatçısı ve yayımcı Hagop Ayvaz’ın kişisel çabalarıyla oluşturduğu tiyatro arşivinden yola çıkarak, toplumsal bellek, kimlik ve mekân bağlamında, Türkiye’nin tiyatro tarihine odaklanan “Kulis: Bir Tiyatro Belleği, Hagop Ayvaz” sergisi 15 Aralık 2020 - 25 Temmuz 2021 tarihleri arasında Yapı Kredi Kültür Sanat’ta ziyaretçilerle buluştu. Sergi Hrant Dink Vakfı’nın öncülüğünde, Türkiye Tiyatro Vakfı ve Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılılık işbirliğiyle hazırlandı.
Uzun süre Yapı Kredi Kültür Sanat'ta ziyaretçilere açık olan sergi artık sanal olarak aşağıdaki bağlantıdan gezilebilir:
Ayvaz’ın arşivindeki fotoğraflar, afişler, dergiler, oyun metinlerini içeren kitaplar ve defterlerden bir seçki sunan sergi, üç ana bölümden oluşuyor. İlk bölüm, tiyatro tutkusu ilk gençlik yıllarına dayanan Hagop Ayvaz’ın figüranlıktan yönetmenliğe, köşe yazarlığından yayıncılığa uzanan yaşamı paralelinde, İstanbul’da Ermenice tiyatro üretimi ve etkinliklerini mercek altına alıyor. İkinci bölümde, Ayvaz’ın 1946-1996 arasında kesintisiz olarak yayımladığı Kulis dergisinin Türkiye sınırlarını aşan etkileri, dönemin sanat ve siyaset gündemi ekseninde, bir zaman çizelgesi eşliğinde ele alınıyor. Son bölüm ise, Osmanlı ve Türkiye tiyatro tarihinde mihenk taşı olmuş sanatçılar, topluluklar, oyunlar ve mekânlara odaklanıyor ve ziyaretçiyi, bunlar arasındaki bağlantıları keşfederek Türkiye’nin tiyatro geçmişine yeniden bakmaya davet ediyor.
Yapı Kredi Yayınları tarafından aynı adla İngilizce-Türkçe kataloğu da hazırlanan sergi, Hagop Ayvaz’ın bir anlamda “kulis”ine davet niteliğinde olmanın yanı sıra, Türkiye’nin tiyatro tarihini çoğulcu bir perspektifle inceleme imkânı da sunuyor. Bu serginin, kültür ve sanat alanında çoğulcu, kapsayıcı ve katılımcı yeni tiyatro pratiklerine ilham vermesini umut ediyoruz.
Hagop Ayvaz Arşivi nelerden oluşuyor?
Ermeni oyuncu, yönetmen, yazar ve yayıncı Hagop Ayvaz’ın kişisel arşivi, Osmanlı’da tiyatronun ilk adımlarının atıldığı 19. yüzyıl ortalarından 21. yüzyılın başına uzanan, 150 yıllık bir dönemi kapsıyor. Bu çok dilli arşiv, Osmanlı-Türkiye tiyatro tarihine ışık tutarken, toplumsal belleğe eşsiz bir katkı sunuyor. 2006 yılında, Ayvaz’ın vefatının ardından Agos gazetesine bağışlanan arşivde, 300’e yakın Osmanlıca, Ermenice ve Türkçe el yazması tiyatro oyunu metni, yine üç dilde toplam 300’ün üzerinde matbu tiyatro metni, 500’den fazla Ermenice ve Türkçe süreli yayın, dergi ve broşür, yaklaşık olarak 12 bin fotoğraf, afiş, karikatür, gazete ve dergi kupürü, davetiye, çizim ve kartpostal yer alıyor. 2019 yılında, Ayvaz’ın bazı kişisel eşyalarının, aldığı ödüllerin ve 1946-1996 arasında kesintisiz olarak yayımladığı Ermenice kültür-sanat dergisi Kulis’in 1104 sayılık tam koleksiyonunun Hrant Dink Vakfı’na bağışlanmasıyla, arşiv daha bütünlüklü bir hâl aldı. Hrant Dink Vakfı tarafından yıllar içinde büyük ölçüde kataloglaması tamamlanan ve dijital ortama aktarılan arşiv, “Kulis: Bir Tiyatro Belleği, Hagop Ayvaz” sergisi ile eş zamanlı olarak 15 Aralık 2020’de araştırmacıların erişimine açıldı.
