Bu kitap, Hrant Dink Vakfı Tarih Programı kapsamında, 2011 yılından beri yürütülen sözlü tarih çalışmasının bir ürünüdür. Sessizliğin Sesi serisinin altıncı cildini oluşturan kitapta, bu çalışma kapsamında Mayıs 2018 - Ocak 2019 arasında, Sivaslı 69 Ermeni’yle yapılmış mülakatlardan 12’si bir araya getirilmiştir.

Kitapta, konuşma dilinden uzaklaştırılmadan yazı diline aktarılmış ve kronolojik bir bütünlük oluşturacak şekilde yeniden yapılandırılmış mülakat metinlerinin yanı sıra, Sivas’ın tarihine dair bir giriş yazısı ile, Narod Avcı’nın bu çalışmaya ve mülakatlara dair genel değerlendirme yazısı bulunmaktadır.

Mülakat metinlerinde, görüşülen kişilerin konuşma esnasında kullandığı Ermenice kelimeler italik olarak yazılmış; dipnotlarla, hem bu kelimelere, hem de yerel ağza özgü bazı kelimelere ve atıfta bulunulan bazı isimlere, mekânlara, olaylara vb. dair kısa bilgiler verilmiştir.

Birinci Dünya Savaşı öncesinde, Sivas Sancağı’na bağlı 11 kazadaki 140 yerleşim biriminde yaklaşık olarak 80 bin Ermeni yaşıyor, Ermenilere ait 150’ye yakın eğitim kurumu, 14 manastır ve 128 kilise bulunuyordu. 1915’te bu eğitim kurumlarının tamamı yok oldu; 1927’de 3500, 1938’de 1000 civarına düşen nüfus, Vatandaş Türkçe Konuş kampanyası, Varlık Vergisi uygulaması ve 6-7 Eylül pogromunun Sivas’taki yansımalarının da etkisiyle, 20. yüzyılın ortalarından itibaren hızla eridi. Bugün, şehirde ve çevre köylerde yaşayan Ermeni ailelerin sayısı 20 civarında.

Sivaslı Ermenilerin anlatıları, 1915’ten sonra, inanç pratiklerini kamusal alandan özel alanlara taşıyıp evlerde sürdürdüklerine, dinin yanı sıra dilin de evlerde, kadınlar aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarıldığına işaret ediyor.

Sivas merkezde yer alan Surp Asdvadzadzin Kilisesi’nin 1950’lerin başında, ibadete açılmasının beklendiği bir dönemde dinamitlenerek yıkılmasının, Sivas ile Ermeniler arasında büyük bir kopuş yarattığı anlaşılıyor. Bu kitapta yer alan sözlü tarih mülakatları, Sivaslı Ermenilerin 1915’e dair hafızasına, geleneklerine, toplumsal cinsiyet rollerinin işleyişine, Sivas’ta kiliseleri olmadan ibadetlerini nasıl sürdürdüklerine, bayramları nasıl kutladıklarına, Ermeni olmayanlarla ilişkilerine ve bölgeden göç etmelerinin nedenlerine ışık tutuyor.

 Kitaptan bir bölüm okumak için tıklayınız.