«Խոսում են Սիվասի հայերը» Հրանտ Դինք հիմնարկի՝ 2011 թ. մեկնարկած բանավոր պատմության ծրագրի «Լռության ձայնը» շարքի չորրորդ հատորն է` արևելահայերեն թարգմանությամբ: Գրքում 69 հարցազրույցից ներառված է 12-ը, որոնք արվել են սիվասցի հայերի հետ 2018 թ. մայիսից 2019 թ. հունվարն ընկած ժամանակահատվածում:

Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ Սիվասի (Սվազ, Սեբաստիա) սանջաքին կից 11 գավառակի 140 բնակավայրում մոտ 80 հազար հայ էր ապրում, հայերին պատկանող մոտ 150 կրթական հաստատություն, 14 վանք ու 128 եկեղեցի կար։ 1915 թվականին այդ բոլոր կրթական հաստատությունները ոչնչացվել են։ 1927 թ. 3500, իսկ 1938 թ.՝ 1000-ին մոտ բնակչությունը, «Քաղաքացի՛, թուրքերե՛ն խոսիր» արշավի, «Ունեցվածքի հարկի» և սեպտեմբերի 6-7-ի դեպքերի՝ նաև Սիվասի վրա ունեցած ազդեցության հետևանքով քսաներորդ դարի կեսերից սկսած արագորեն նվազեց։ Այսօր քաղաքում ու շրջակա գյուղերում միայն 20 հայ ընտանիք է ապրում։

1915 թ. հետո Սիվասի հայերի պատմությունները ցույց են տալիս, որ նրանց հավատը հասարակական վայրերից անձնական տարածքներ է տեղափոխվել և շարունակվել տներում, կրոնը, լեզուն նույնպես տանը, կանանց միջոցով է սերնդեսերունդ փոխանցվել։ 1950-ականների սկզբին՝ վերաբացումից կարճ ժամանակ առաջ, Սիվասի կենտրոնում գտնվող Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու պայթյունը Սիվասի և հայերի միջև ավելի խոր անդունդ առաջացրեց։

Այս գրքում հավաքված բանավոր պատմությունները 1915 թ. մասին Սիվասի հայերի հիշողության, ավանդույթների, հասարակության մեջ կանանց ու տղամարդկանց դերերի, Սիվասում եկեղեցու բացակայության պայմաններում կրոնը պահպանելու, տոները տոնելու, հայերից բացի այլ ժողովուրդների հետ հարաբերությունների և տարածաշրջանից գաղթելու պատճառների մասին են։

Սեղմեք այստեղ՝ գրքի թուրքերեն տարբերակի համար («Sivaslı Ermeniler Konuşuyor»)։