«Ակօս», 1996թ․ հոկտեմբերի 18
Մեր մեծերն ինձ ասում էին, որ պապս անհագ ընթերցող էր: Աչքն ինչի վրա դներ՝ ժամերում կկլաներ: Երբ ամառվա տապից պատսպարվելու պահն էր գալիս, վերցնում էր ծղոտե աթոռակը, նստում բակի խաղողի ծառերի ստվերում՝ պատի մոտ, ու հերթով թերթում իր գրքերը: Խոնավությունից իրար կպած էջերն էր կարդում, լեզվով բութ մատը թրջելով՝ շրջում էր դրանք: Բակում շուրջը խաղացող թոռների աղմուկը խանգարում էր նրան, բարկությունը թափում էր մժեղների վրա էր, գրքերի կազմերով քշում դրանց:
Երբ այլևս չէր դիմանում երեխաների նվնվոցներին ու տատիս ասում էր՝ «Այս չորեքթաթներին նե՛րս տար», արդեն գիտեինք, որ մի բան կարդացել ու բարկացել է:
Թութունի թուղթը, որը նա միշտ փաթաթում էր ու առանց որի նրան տեսած չկայինք, միշտ կպած էր ստորին շրթունքին: Քանի՜ անգամ է այդպես վառել շրթունքը:
Պապս կարդում էր հայերեն, անգլերեն էլ:
Իր հայրն էլ է նույնը եղել:
Ասում են, երբ պապերս մժեղները գլխավերևում՝ ստվերոտ պատին թիկնած գրքեր էին կլանում, ողջ Անատոիայում ունեինք ավելի քան չորս հազար դպրոց:
«Ակօս-ի» անցյալ շաբաթվա համարում Էգինի (ծնթ․՝ Ակն) մասին լույս տեսած հոդվածն ամենավառ օրինակն է Անատոլիայի վերջին շրջանի պատմության մասին: Անատոլիայի գրեթե ողջ տարածքում ապրած հայերի ու ամենուր թողած մշակույթի հետքերն անհնար է ջնջել, չնայած մինչ օրս դա անելու փորձերը շարունակվում են: Իսկ այդ հետքերը շարունակում են պայծառ շողարձակել՝ չնայած մնում են տողատակում: Իրենց հողերից քշված մեր պապերը ի՞նչ են թողել իրենցից հետո ու ի՞նչ են տարել հետները: Այսպիսի ցուցակ երբեք չի կազմվել, ու թերևս երբևէ չկազմվի...
Նորից մեր մեծերն էին պատմում...
Երբ նրանց ասացին՝ «Հայդե՛, դուրս եք գալիս այստեղից», նրանք հավաքեցին այնքան իր, որքան կարող էին շալակել ու միգուցե իրենց ոսկին կճուճներով թաղեցին հողում, բայց շալակն առան այնքան գիրք, որքան կարող էին:
Ու տարան այնքան, որքան ոտքերը դիմացան:
«Որդի՛ս», - ասում էին մեր մեծերը, - «մեր պապերը թողեցին ոսկին, բայց վերցրին գրքերը»:
Վերջին տարիներին երիտասարդ մխիթարյանականները մի նոր գեղեցիկ ավանդույթ են ստեղծել․ միաբանությունում ամեն տարի գրքի տոնավաճառ են կազմակերպում: Իսկի քանի՞ գրող ունենք․ նրանց թիվը երևի երկու ձեռքի վրա հաշվվի:
Բայց այս մի քանիսը, անտեսելով իրենց տարիքը, շալակն են առնում իրենց գրքերն ու վազում տոնավաճառ: Փռում են գրքերը սեղաններին: Նրանց հոգը չի՝ գիրքը կվաճառվի՞, կամ քանի՞ գրոշ կստանան դրանցից:
Գրքեր շալակել ու փռել սեղանին: Նստել ու դիտել գրքասեր այցելուներին: Ժամանակ առ ժամանակ ստորագրել գրքերը նրանց համար: Հետո նորից կապել, հետ շալակել...
Ողջո՜ւյն... պապերիս, որ ոսկով կճուճները թողել, շալակել են գրքերը:
Ողջո՜ւյն... բոլոր նրանց, ովքեր այդ գրքերը հասցրել են մեր օրեր, չեն թողել:
Ողջո՜ւյն... նրանց, ովքեր դեռ գալու են: