Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակի տասնյոթերորդ դափնեկիրները հայտարարվեցին երկուշաբթի՝ սեպտեմբերի 15-ին, Ստամբուլի Լյութֆի Քըրդար միջազգային կոնվենցիաների և ցուցահանդեսների կենտրոնում տեղի ունեցած արարողության ժամանակ։ Մրցանակը շնորհվում է Թուրքիայից Բյուլենթ Շըքին, ով կարևոր դեր է խաղում կենսականորեն կարևոր տեղեկատվությունը հանրությանը հասանելի դարձնելու հարցում՝ հստակ և հակիրճ ձևով կիսվելով տեխնիկական հարցերով, ինչպես օրինակ սննդի անվտանգությունն է՝ դրսևորելով պարզ և գիտական մոտեցում, հանրային շահերի պաշտպանության գործում համառություն և ռիսկի դիմելու քաջություն, ով տեղեկատվությունը տեսնում է ոչ թե որպես իշխանության գործիք, այլ որպես հասարակության հիմնարար իրավունք։ Մրցանակ է շնորհվում նաև Իսպանիայից Հելենա Մալենո Գարսոնին, ով իր կյանքը նվիրել է սահմանների անտեսանելի բռնությունը տեսանելի դարձնելուն և միգրանտների կյանքի իրավունքը պաշտպանելուն, և ով տարիներ շարունակ քաջաբար աշխատել է գաղթի ճանապարհներին գոյատևման համար պայքարող հազարավոր մարդկանց ձայները լսելի դարձնելու համար։
Մրցանակաբաշխության արարողությունը վարում էր Հազալ Թյուրեսանը, որը տեղի ունեցավ Ստամբուլի Լյութֆի Քըրդար միջազգային կոնվենցիաների և ցուցահանդեսների կենտրոնում։ Արարողության ժամանակ Հրանտ Դինք հիմնարկի նախագահ Ռաքել Դինքը հիմնարկի անունից ողջույնի խոսք հղեց հանդիսատեսին՝ հետևյալ խոսքերով․ «Օրենքի գերակայությունը անհրաժեշտություն է բոլորիս համար։ Որտեղ օրենքը բացակայում է, տիրում է անապահովություն։ Անհանգստություն, քաոս, տագնապ, հուսահատություն՝ սրանք են գերակշռում։ Աճում են բռնությունն ու ահաբեկչությունը, զայրույթը, վրդովմունքը և ատելությունը։ Ոչ ոք չգիտի, թե ում ձեռքն ում գրպանում է։ Ճիշտ է ասված՝ մենք բոլորս արդարադատության կարիք ունենք ճիշտ այնպես, ինչպես օդի և ջրի։ Եթե ուժեղները արդար չեն, ապա թույլերն են ամենաշատը տուժում»։ Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակի կոմիտեի անունից Այշե Քադըօղլուն ելույթ ունեցավ՝ արարողության ժամանակ ևս մեկ անգամ ընդգծելով համերաշխության ոգին՝ հետևյալ խոսքերով. «Մենք այսօր երեկոյան այստեղ ենք եկել լույսով լցվելու, միմյանցից ուժ և քաջություն ընդունելու: Մենք այստեղ ենք եկել հաստատելու, որ դեռ չենք ավարտել, որ դեռ կենդանի ենք, որ մեր պատմությունը չի ավարտվել: Մենք այստեղ ենք՝ ծափահարելու նրանց, ովքեր չեն հրաժարվում մարդկային կապից»:
Ռաքել Դինքի ամբողջական ելույթը կարդալու համար սեղմեք այստեղ։
Իր ելույթում Բյուլենթ Շըքը նշել է. «Երբ երկրի օդը թունավորված է, ջրերը՝ աղտոտված, հողը՝ ծանր մետաղներով հագեցած, և երբ այս ամենը հայտնի է, բայց անտեսվում է, չի կարող լինել արդարություն, հավասարություն, արժանապատիվ կյանք։ Նման լանդշաֆտում թունավորվում է ոչ միայն բնությունը, այլև մարդկանց միջև կապերը»։
Բյուլենթ Շըքի ողջույնի խոսքը կարդալու համար խնդրում ենք սեղմել այստեղ։
Իր ողջույնի խոսքում Հելենա Մալենո Գարսոնը նշել է. «Մենք այստեղ ենք՝ մահվան և տառապանքի գաղափարախոսության հիմքում ընկած ռասիզմի դեմ պայքարելու համար։ Մենք այստեղ ենք՝ հարգանքի տուրք մատուցելու 31,258 մարդկանց, որոնց մահը մեր կազմակերպությունը՝ «Caminando Fronteras»-ը, փաստագրել է Իսպանիայի և Աֆրիկայի սահմանների երկայնքով 2018 թվականից մինչև օրս, և այն հազարավոր մարդկանց, ովքեր ամեն օր կորցնում են իրենց կյանքը սահմանամերձ գոտիներում։ Նրանց հիշատակը մեզ ուժ է տալիս։
Հանուն նրանց՝ մենք չենք կարող տրվել հուսահատությանը կամ վախին։ Արժանապատվությունը առաջ շարժվելու ուղին է, երբ կյանքի և համերաշխության արմատները հարձակման են ենթարկվում այդքան շատ ճակատներում։
Հելենա Մալենո Գարսոնի ողջույնի խոսքը կարդալու համար խնդրում ենք սեղմել այստեղ։
«Ոգեշնչումներ» տեսանյութերի շարքը, որը պատվում է Թուրքիայում և ամբողջ աշխարհում գործող մարդկանց և կազմակերպություններին, ովքեր իրենց գործունեությամբ ոգեշնչում են մարդկությանը և միևնույն ժամանակ հույս են արթնացնում, ցուցադրվեց արարողության ժամանակ: Այս տարվա «Ոգեշնչումներ»-ում ներկայացված էին անհատներ և նախաձեռնություններ Պերուից մինչև Ֆրանսիա, Կոնգոյից մինչև Սերբիա և Նոր Զելանդիայից մինչև Հունգարիա, որոնք ոգեշնչող են եղել իրենց աշխատանքով այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են մարդու իրավունքները, արդարադատությունը, սեքսիզմի դեմ պայքարը, տնտեսական անարդարությունն ու աղքատությունը, շահերի պաշտպանությունը էկոլոգիայի ոլորտում և հակապատերազմական շարժումը:
Արարողության ժամանակ Սայաթ Նովայի «Նազանի» երգի կատարման ժամանակ Սիբիլին նվագակցեցին Զելիշահը՝ դուդուկով, Արի Հերգելը՝ կիթառով, Սևան Ինյափանը՝ քանոնով և Սևան Կարաբեթօղլուն՝ դհոլով։ Մեր մոտ հարևան Հայաստանից Ժաննա Դավթյանը, Արման Փեշտմալջյանը և Ստեփան Տեր-Ղևոնդյանը մասնակցեցին արարողությանը՝ հատուկ այս իրադարձության համար ձայնագրված «Ամռան գիշեր» երգով։ Սելին Սումբյուլթեփեն և Էրքան Զեքի Արը երեկոյին միացան իրենց «Աքանթյուս/Հաթայա Աղըթ» կատարմամբ, որը Սումբյուլթեփեն գրել էր իր ծննդավայր Հաթայի համար և նկարահանել Հրանտ Դինքի «23,5» հուշավայրում։ Գևենդեն մեզ հետ էր բեմում՝ «Աղլայա Աղլայա», «Բեբոյի Երքի» և «Սանկի» երգերով։ Այսօր երեկոյան առաջին անգամ հնչել է Հյուսնու Արքանի կողմից Հրանտ Դինքի համար գրված «Աղբարիգ» երգը, որի ժամանակ բեմում Հյուսնու Արքանին նվագակցում էր Ջեյլան Էրթեմը։ Բացի այդ, «Աղբարիգ» երգի տեսահոլովակը, որը ադապտացվել է Ումիթ Քըվանչի կողմից՝ օգտագործելով նրա «Հիշողությունը չափազանց քիչ է բառերի համար» ֆիլմից կադրեր, առաջին անգամ ներկայացվեց հանդիսատեսին։
Ամեն տարի Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակաբաշխության անփոխարինելի պահերից մեկը արարողության համար ստեղծված ինքնատիպ տեսանյութերն են։ Ումիթ Քըվանչը մտահղացել է 2009 թվականից ի վեր պատրաստված տեսանյութերի կոնցեպտը, իսկ Մահիր Գյունշիրայը և Էրիկ Նազարյանը ապահովել են հնչյունավորումները, որոնք կենդանություն են հաղորդել տեսանյութերի ոգուն։
Այս տարվա մրցանակաբաշխության ժյուրիի կազմում են եղել 2024 թվականի Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակի դափնեկիր «Mor Çatı» (մանուշակագույն տանիք) կանանց ապաստարան-հիմնադրամը, 2024 թվականի Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակի դափնեկիր Ռուջիաթու Նենեհ Թուրայը, իրավաբան և գիտնական Ասլը Բալին, քաղաքագետ, գիտնական և գրող Ֆաթմագյուլ Բերքթայը, մարդու իրավունքների պաշտպան Արա Ղազարյանը, մարդու իրավունքների պաշտպան Վոլֆգանգ Քալեքը, պատմաբան և քաղաքագետ, գիտնական Ռեշաթ Քասաբան, նվագախմբի դիրիժոր Ջեմ Մանսուրը, լրագրող և գրող Զեյնեփ Օրալը, թատրոնի և կինոյի դերասանուհի, հնչյունավորող Թիլբե Սարանը և Հրանտ Դինք հիմնարկի նախագահ Ռաքել Դինքը։
Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակը նախկինում շնորհվել է կանանց նկատմամբ բռնության դեմ տարիներ շարունակ պայքարող «Mor Çatı» (Մանուշակագույն տանիք) կանանց ապաստարան-հիմնադրամին և Սիեռա Լեոնեում կանանց և աղջիկների սեռական խեղման դեմ տարիներ շարունակ պայքարող կանանց իրավունքների պաշտպան Ռուջիատու Նենեհ Թուրային՝ 2024 թվականին, «Աչըք ռադիո» անկախ ռադիոկայանին և Կոլումբիայից մարդու իրավունքների ու շրջակա միջավայրի իրավունքների պաշտպան Խոսե Ալվեար Ռեստրեպո իրավաբանների կոլեկտիվին՝ 2023 թվականին, «Թուրքիայի մարդու իրավունքների հիմնադրամ» կազմակերպությանը և Աֆղանստանից կանանց իրավունքների պաշտպան Շահարզադ Աքբարին՝ 2022 թվականին, կանանց իրավունքների պաշտպան և փաստաբան Ջանան Արընին և Ֆիլիպիններից հետաքննող լրագրող Մարիա Ռեսային՝ 2021 թվականին, մարդու իրավունքների պաշտպան Օսման Քավալային և Եգիպտոսից կանանց իրավունքների պաշտպան Մոզն Հասանին՝ 2020 թվականին, KAMER-ի հիմնադիր Նեբահաթ Աքքոչին, որը տարիներ շարունակ աշխատել է կանանց իրավունքների մասին իրազեկվածությունը բարձրացնելու ուղղությամբ, և Հնդկաստանից Ագնես Խարշիինգին, որը պայքարում է աղքատների, կանանց, երեխաների և սակավ հնարավորություններով մարդկանց իրավունքների և բնապահպանական իրավունքների համար այն տարածաշրջանում, որտեղ նա բնակվում է 2019 թվականից, մարդու իրավունքների պաշտպան Մուրաթ Չելիքքանին և Եմենի մարդու իրավունքների «Մվատանա» կազմակերպությանը՝ 2018 թվականին, փաստաբան Էրեն Քեսքինին, որը մարդու իրավունքների խախտումները բարձրացնում է ինչպես Թուրքիայի, այնպես էլ միջազգային հանրության օրակարգում և չինացի նկարիչ Այ Վեյվեյին՝ 2017 թվականին, որը ուշադրություն է հրավիրում ամբողջ աշխարհում անհավասարությունների և մարդու իրավունքների խախտումների վրա, 2016 թվականին՝ Դիարբեքիրի փաստաբանների ասոցիացիային, որը պայքարում է մարդու իրավունքների և օրենքի գերակայության համար և Մալավիում երեխաների մարդու իրավունքների և կրթության իրավունքների համար աշխատող, ցեղի առաջնորդ Թերեզա Կաչինդամոտոյին, 2015 թվականին՝ KAOS GL-ին, որը պայքարում է Թուրքիայում ԼԳԲՏ իրավունքների և հավասարության համար և կանանց իրավունքների պաշտպան Սամար Բադավիին՝ Սաուդյան Արաբիայից, 2014 թվականին՝ Շեբնեմ Քորուր Ֆինջանջըին՝ դատաբժշկական փորձագետ և մարդու իրավունքների պաշտպան և ակտիվիստ Անջի Զելտերին, 2013 թվականին՝ «Շաբաթօրյա մայրեր/մարդիկ» Թուրքիայի քաղաքացիական անհնազանդության ամենաերկարատև ակցիային, որոնք փնտրում են իրենց կորած հարազատներին, և Սերբիայից մարդու իրավունքների պաշտպան Նատաշա Կանդիչին, 2012 թվականին՝ գրող Իսմայիլ Բեշիքչիին և Ռուսաստանից մարդու իրավունքների միջազգային «Հուշահամալիր» կազմակերպությանը, 2011 թվականին՝ Ահմեթ Ալթանին և լրագրող, մարդու իրավունքների պաշտպան Լիդիա Կաչոյին՝ Մեքսիկայից, 2010 թվականին՝ Թուրքիայի խղճի ազատության շարժմանը և Իսպանիայից իրավաբան Բալտասար Գարսոնին, 2009-ին՝ լրագրող-գրող Ալպեր Գյորմուշին և Իսրայելից լրագրող-գրող Ամիրա Հասին։
2025 թ․ Հրանտ Դինքի անվան միջազգային մրցանակի մասին թերթոնը
| File |
|---|
 Ռաքել Դինքի ամբողջական ելույթ |