Uluslararası Müzeler Konseyi (ICOM) bu yılın temasını “Müzelerin geleceği: İyileşme ve yeniden düşleme” olarak belirledi. ICOM, mevcut müze tanımını ve müzeler için etik kurallar kılavuzunu güncellemek için bir süredir çalışmalar yürütüyor. Konsey yeni bir tanım üzerine çalışırken bizleri de geleceğin müzeleri üzerine düşünmeye ve müzelerin yaşayacağı dönüşümleri hayal etmeye davet ediyor.

Covid-19 pandemisi kültür-sanat alanını olumsuz etkiledi. Pandemi nedeniyle birçok müze ziyaretçilerini ağırlayamadı. Ancak tüm bu kısıtlamalara rağmen, içinde bulunduğumuz dijital çağ ve teknolojik imkanlar müzelerin misyonunu sürdürmesi için yeni olanaklar sunuyor.

23,5 sohbet dizisinde Uluslararası Müzeler Konseyi eski başkanı Suay Aksoy ve bağımsız müze profesyoneli Afşin Altaylı’nın katılımıyla müzelerin geleceğini, müze tanımının nasıl yeniden şekilleneceğini, müzelerin barış inşasına, demokrasiye, toplumsal diyaloğa katkısını; dijitalleşme ve yeni teknolojilerin müzeler üzerinde ne gibi dönüşümler yaratacağını konuştuk.

Konuşmada Suay Aksoy, müzelerin toplumdaki gelişme ve sorunları, örneğin iklim sorunları, sağlık, eşitlik, toplumsal uyum, dijitalleşme ve teknoloji kullanımı gibi, izlemeye ve müdahale etmeye başladıklarını, bu yüzden de müzelerin geleceği için umutlu olduğunu belirtti. Bu süreci müzelerin sürdürülebilirliklerini devam ettirmek için var olma gerekçelerini güncellemesi olarak tanımladı. Müze dışında olduğu kadar müze içinde de bu güncellemenin devam edeceğini, hem çalışanlar açısından hem müzenin izleyici kitlesi ile ilişkisi açısından daha çok demokratikleşmeye yol açacağını düşündüğünü söyledi.
ICOM'un müze tanımı için yıllardır çalışmasına, bir öneri getirilmesine rağmen bir ortaklığa varılamamasıyla ilgili ise uluslararası müze konseyi içindeki güç dengesinin izin vermediği yönünde konuştu. Ülkeden ülkeye, hatta coğrafyaya göre değişebilen müze anlayışına rağmen özellikle Avrupa'da yerleşik kurumsallığı muhafaza etmek arzusuyla eski tanımda değişikliğe gidilmek istenmediğini söyledi. Önerilen tanımdaki eksik bulunan kavramlardan birinin eğitim olduğunu belirtirken, "education" (eğitim) ve "learning" (öğrenme) arasındaki farkın altını çizdi. Müzelerin önümüzdeki dönemde öğrenme kaynağı olarak önemli bir yere sahip olacaklarını ve örgün eğitimden çok daha fazla şey verebileceklerini söyledi. Hali hazırda kullanılan tanıma dair ikinci itiraz edilen konunun ise müzelerin kalıcı mekânlar olarak tanımlanmasına dair olduğunu söyledi. Pandemiyle birlikte baskınlaşan dijitalleşme ve yaygınlaşan internet kullanımının müzeleri sabit kurumlar olmaktan çıkarıp, çevrimiçi alanlar haline getirdiğini vurguladı.

Afşin Altaylı ise müzelerin geleceğini tahayyül ederken müzeyle ilişkili olan toplum, toplumu oluşturan bileşenler, müze profesyonelleri ve diğer aktörlerin müzelere dair farklı beklenti ve yorumlarının dinlenmesinin önemli olduğunu belirtti. Müzelerin geleceğinin bu yorum ve beklentileri nasıl dönüştürdüğümüze, nasıl araçsallaştırdığımıza ve hangi değerler etrafında yeniden örgütlendiğimize bağlı olduğunu söyledi. Müzelerin geleceği için umutlu olduğunu vurgularken, sektör olarak aşmamız gereken önümüzde çok büyük zorluklar olduğunu da ifade etti. Bu zorlukları da sorgulayarak, özgürce konuşup paylaşarak aşmamızın mümkün olabileceğini dile getirdi.
ICOM olarak yeni müze tanımının belirlenmesi süreci hakkında ise ICOM üyesi olmayan müzelerin de katıldığı oldukça demokratik bir süreç yaşandığını belirtti. Mevcut tanımda müzelerin "toplumuz hizmetinde" olması ile ilgili maddenin daha açılması gerektiğini, daha iyi tanımlanmış belirli değerler etrafında tekrar yorumlanması gerektiğini söyledi. Tanımın kabul edilmemesine dair nedenin ise müzelerin katılımının yeni bir ölçeğe çekilmesi ile ilgili olduğunu da ekledi. Hesap verebilirlik, demokratik olmak, şeffaflık ve otoritenin paylaşımı hususlarını içeren bu maddeler özellikle Avrupa'da bir çok müzelere ürkütücü gelebiliyor, dedi. Herkes için en iyi denebilecek bir müze tanımının mümkün olamayabileceğini vurgularken, asıl belirleyici olanın müze tanımının bugünün gerçekliğine en iyi şekilde nasıl taşınabileceği olduğunu söyledi.

Konuşma sırasında ele alınan tüm konulara erişmek için aşağıdaki sorulara tıklayarak yanıtlarını dinleyebilirsiniz.