Dezenformasyon kavramının sıkça gündeme geldiği günümüzde, dezenformasyonun ne anlama geldiğini, dezenformasyon içeriklerinin nefret söylemi üretimindeki rolünü ve nefret söylemiyle mücadele etmek için alternatiflerimizin neler olabileceğini sizlerle paylaşmak istiyoruz.
- Nefret söylemi nedir?
Bir kişiyi veya grubu din, dil, ırk, etnik kimlik, engellilik, yaş, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri özellikleri temelinde ayırt ederek hedef alan, önyargıya dayalı, olumsuz ve saldırgan, sözlü, yazılı veya görsel ifadelerdir. Kasıtsız veya bilerek, hedeflediği kişi ve grupların sosyal veya siyasi hayata katılma hakları gibi temel haklarını ihlal eder ve her zaman doğrudan gözlemlenebilecek sonuçları olmayabilir.
- Dezenformasyon nedir?
Yanlış bilgi üretimine veya bilginin eksik aktarılmasına dezenformasyon denir.
Bilgi kirliliği türleri olan “misinformation” ve “malinformation” ise dezenformasyon kavramıyla sıkça karıştırılabiliyor. “Misinformation” bilginin yanlış olduğu ancak bilgiyi paylaşan kişinin doğru olduğunu düşünerek aktarılması; “malinformasyon” kavramı ise bilginin doğru olduğu ancak zarar verme amacıyla dolaşıma sokulduğu anlamına geliyor.
Kimlik gruplarına yönelik mevcut kalıpyargılar ve önyargılar, ayrımcı söylem ve nefret söylemi üretiminde rol oynuyor. Yanlış ve eksik bilginin sürekli dolaşımda olması, hedef aldığı gruplara yönelik önyargıların pekişmesine neden olabiliyor. Üretilen yanlış ve eksik bilgi ayrımcı söyleme ve nefret söylemine de dönüşebiliyor. Artan ayrımcı söylem ve nefret söylemi de toplumsal kutuplaşmayla sonuçlanabiliyor.
Yanlış ve eksik bilgiyi farkında olmadan da paylaşabiliyoruz. Bu nedenle bir bilgiyi paylaşmadan önce sorgulamak, nefret söylemiyle mücadele etmenin ilk adımı olabilir.
- Kriz dönemlerinde dezenformasyon ve nefret söylemi
Afet ve kriz dönemlerinde yanlış bilgilerin, önyargıların ve nefret söyleminin arttığını ve yaygınlaştığını gözlemliyoruz. 6 Şubat 2023 tarihinde Maraş merkezli depremler Türkiye’nin 11 şehrinde 14 milyon kişinin yaşadığı bir bölgeyi etkiledi. Yaşanan depremlerin ardından başta mülteciler ve göçmenler olmak üzere dezavantajlı gruplara yönelik yanlış ve eksik bilgi üretimi yoluyla nefret söyleminin arttığını gözlemledik.
Bu durumun Türkiye yazılı basına nasıl yansıdığını analiz etmek için 6-28 Şubat 2023 tarihleri arasında ulusal ve yerel basında yer alan haberleri taradık. '6-28 Şubat Tarihleri Arasında Basında Nefret Söylemi' analizine buradan ulaşabilirsiniz.
Söylemin Hâlleri podcast kanalımızda konuğumuz Kerem Altıparmak’la ‘Kriz Dönemlerinde Dezenformasyonla Mücadele’ konusunu değerlendirdiğimiz bölümü buraya tıklayarak dinleyebilirsiniz. Kerem Altıparmak, bu bölümde konuşulanları bir yıl sonraki gelişmeler doğrultusunda yeniden değerlendirdi. Değerlendirmelerini ‘Kriz Dönemlerinde Dezenformasyonla Mücadele’ bölümünün açıklama kısmında bulabilirsiniz.
Bu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir.
