Hrant Dink Vakfı’nın hayata geçirdiği KarDes: Çokkültürlü Hafıza Turları Rehberi mobil uygulaması, İstanbul ve Ankara’nın ardından içeriğine İzmir’den yeni iki hafıza turu ekledi. Yeni eklenen Ermeni Mahallesi ve Karataş turlarıyla kullanıcılar iki semtin geçmişindeki yapıların ve insanların az bilinen hikâyelerine erişebilecek. 

Ermeni Mahallesi tur metinlerinin Türkçe seslendirmelerini Şerif Erol, Karataş turunun seslendirmesini ise Erdem Şenocak yaptı. KarDes, İzmir’de çokkültürlü geçmişe sahip farklı semtlerden hafıza turlarını içeriğine eklemeye devam edecek.

Ermeni Mahallesi

İzmir Ermenileri, "Ermenilerin yeri" anlamına gelen Haynots bölgesinde oturuyorlardı. 20. yüzyıl başında, Ermeniler, toplam 300 bin olan İzmir nüfusunun yalnızca 10 bininden ibaretti. Buna karşın şehrin ticaret, eğitim, sanat ve kültür hayatında önemli bir rol oynuyorlardı. Avrupa’yla olan ticari ilişkilerde Ermeni tüccarlar önde geliyordu. En varlıklı İzmirli Ermeni aileler arasında Yusufyanlar, Kuyumcuyanlar ve Ispartalıyanlar vardı. Elmasyan Kardeşler’in incir ayıklama ve paketleme tesisleri dönemin İzmir kartpostallarında dahi yer almıştı. Ermeniler, Avrupa’yla ilişkilerin gelişmesiyle Batı kültüründen etkilendi. Kadınların eğitim hayatına girmesi, çağdaş yeni okulların kurulması, tiyatro kumpanyalarının oluşması ve matbaaların ardı ardına açılmasıyla kültür rönesansı başladı. İzmir, "Ermenilerin Atinası" olmuştu. Tanıkların ifadelerine göre şehirdeki Hristiyan yerleşimlerini yok eden 1922 İzmir Yangını, Ermeni Mahallesi’nde başladı. Felaketin ardından mahalleden geriye tek bir yapı dahi kalmadı. Yangın harabelerinin üzerine yeni bir şehir inşa edildi ve Ermeni Mahallesi haritadan silindi.

Karataş

Adını bölgedeki taş ocağının kara taşlarından alan Karataş, 20. yüzyıl başında nüfusunun önemli bir bölümünü Yahudilerin oluşturması sebebiyle Kemeraltı’ndan sonraki yeni Yahudi Mahallesi olarak anılıyordu. İzmirli Rumlar ise bu bölge için Melantia ismini kullanırdı. Karataş; Yahudiler, Rumlar, Ermeniler ve Türklerin bir arada yaşadığı ve her cemaatin kendi okulu ve ibadethanesinin bulunduğu çokkültürlü bir semtti. İstanbul’daki Galata’ya benzetilen Karataş, hem deniz kenarındaki kafeleri hem de Asansör’ün manzaralı terası ile ilgi çekiyordu. 1922 yılında Ermenilerle Rumların İzmir’i terk etmek zorunda kalmalarının ardından Yahudi cemaatinin verdiği göçlerle birlikte Karataş’taki gayrimüslim yapıların birçoğu yıkıldı ya da dönüştürülerek kullanıma açıldı. 

KarDes nedir?

KarDes, İstanbul’un, Ankara’nın ve İzmir’in çokkültürlü mirasını ve çokkatmanlı yapısını keşfetmek isteyen kullanıcılar için Türkçe ve İngilizce dillerinde kişisel gezi rehberi olarak tasarlanmış bir mobil uygulamadır.

Bilinen semtlerin bilinmeyen mekânlarını görünür, hikâyelerini duyulur kılmayı hedefleyen KarDes, her biri ortalama iki saat süren 30’u aşkın hafıza turlarıyla farklı bölgelerin çokkültürlü geçmişlerini ortaya çıkarıyor. Kullanıcılar, semt turları ve belirli bir konu üzerinde seçilmiş durakların yer aldığı tematik turlarla şehirlerin alternatif tarih anlatılarına erişebiliyor. Buna ilaveten kullanıcılar 1000’e yakın cami, kilise, sinagog, okul ve mezarlık gibi yapılardan oluşan kültürel miras envanterini keşfedebiliyor.

Yok olmaya yüz tutan kentsel ve toplumsal hafızayı görünür kılmayı amaçlayan KarDes, farklı semtlerde yaşamış yada yaşamakta olan kişilerle yapılan sözlü tarih görüşmeleriyle, semtlerin hikâyelerini ve geçirdikleri dönüşümleri, bu mekânların sakinlerinden dinleme fırsatı sunuyor. KarDes, barındırdığı 70’e yakın sözlü tarih görüşmesiyle farklı semtlerdeki mekânların hikâyelerini dinamik bir anlatıyla sunuyor. 

KarDes mobil uygulamasını telefonlarınıza ücretsiz indirmek için tıklayın. 

Görsel kaynaklar: Köker, Osman, 100 Yıl Önce Türkiye'de Ermeniler Cilt II, Bir Zamanlar Yayıncılık, 2013