Hrant Dink Vakfı’nın, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) ve Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü DİSA’nın işbirliğiyle düzenlediği ve bölgede büyük ilgi gören Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi başlıklı konferans 11-13 Kasım tarihlerinde gerçekleşti. Konferansta bölgedeki Gayrımüslim mallarının akıbetine ilişkin sunumlar dikkat çekti. Konferans sonrası gerçekleştirilen genel değerlendirme ve tartışmada, toplantının ileriki dönemlerdeki akademik çalışmalar için bir zemin oluşturacağına dair ortaklaşıldı. Konferansın açılış konuşmasını ise Diyarbakır Belediye Başkanı Osman Baydemir gerçekleştirdi. Baydemir, konuşmasında “yüzleşme” vurgusu yaparak, toplantının, bölge halklarının geçmişleriyle yüzleşmesi adına taşıdığı öneme değindi. www.hrantdink.org üzerinden canlı yayınlanan konferans 24 ülkeden 2.000’i aşkın kişiye ulaştı.
1. GÜN
Karşılama Konuşması - Rakel Dink
Açılış Konuşmaları - Osman Baydemir, Mehmet Diyaeddin Gezer, Necdet İpekyüz, Cengiz Aktar
Açılış Tebliği - Baskın Oran
Panel I: "Diyarbakır ve Çevresinin Genel Bir Panoraması"
Oturum Başkanı Akşin Somel
Barbara J. Merguerian "Diyarbekir: Bir 19. yüzyıl Amerikan perspektifi (1830-1870)"
Kerem Soylu "Diyarbekir arşivlerinden hareketle 19. yüzyılın ikinci yarısında bölge"
Raymond Kévorkian "Demografik meydan okuma veya bölgenin kontrolü: Osmanlı döneminde Diyarbekir vilâyeti"
George Aghjayan "Diyarbekir vilâyetinin Osmanlı kayıtlarına dayanarak yazılmış demografik bir öyküsü"
Panel II: "Yüzyılın İkinci Yarısında Sosyo-Ekonomik Düzen ve Düzenin Bozulması I"
Oturum Başkanı: Suavi Aydın
Özge Ertem "Diyarbekir’ın müslüman ve gayrimüslim nüfusu arasındaki ilişkiler, yerel meclis, eşraf ve yabancı aktörler"
Hervé Georgelin "19. yüzyıl sonlarında Diyarbekir şehir hayatında Ermeniler"
Seda Altuğ "1915 öncesinde Diyarbekir kırsalında Kürt-Ermenile"
Panel III: "Yüzyılın İkinci Yarısında Sosyo-Ekonomik Düzen ve Düzenin Bozulması II"
Oturum Başkanı: Dilek Güven
Nilay Özok Gündoğan "Periferi’yi vergilendirmek, ‘gerikalmışı’ yönetmek: Palu’da modern Osmanlı Devleti’nin inşası, 1840-1870"
Vahé Tachjian "Palu’da Ermeni toplum yaşamının bölgenin toplumsal, ekonomik ve politik yaşamını anlamak açısından önemi"
Cafer Sarıkaya "1893 Şikago Dünya Fuarı’nda Diyarbekir ve çevresinin toplumsal ve ekonomik tarihine bakmak"
Panel IV: "Bölgeye yönelik Osmanlı Siyaseti ve Filizlenen Milliyetçilikler I"
Oturum Başkanı: Fazıl Hüsnü Erdem
Uğur Bahadır "Bayraktar Beşeriyete alışmak: Tanzimat döneminde Babıâli’den Diyarbekir’e bir bakış"
Akşin Somel "1870-1908 devresinde Osmanlı eğitim politikaları"
Suavi Aydın "19. yüzyılda Diyarbekir ve çevresinde aşiret-cemaat-devlet ilişkileri üzerine düşünceler"
Panel V: "Bölgeye yönelik Osmanlı Siyaseti ve Filizlenen Milliyetçilikler II"
Oturum Başkanı: Baskın Oran
Janet Klein "Devlet, aşiret, hanedan ve 20. yüzyıla girerken Diyarbekir için girişilen mücadele"
Benjamin Trigona-Harany "Başarısız Osmanlıcılık: Diyarbekir Süryanileri"
Mehemed Malmîsanij "20. yüzyılın başlarında Diyarbekir’de Kürt milliyetçiliği (1900-1920)"
2. GÜN
Panel VI: "Diyarbakır’da Şiddet, Pogrom ve Soykırım I"
Oturum Başkanı: Etyen Mahçupyan
Jelle Verheij "Diyarbekir ve 1895 Ermeni krizi"
David Gaunt "Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde Anadolu’nun sınır bölgelerinde dinlerarası şiddet kültürü (1890-1915)"
Zeliha Etöz / Mehmet Taylan Esin "Diyarbekir Yangınları"
Panel VII: "Diyarbakır'da Şiddet, Pogrom ve Soykırım II"
Oturum Başkanı: Raymond Kévorkian
Hans Lukas Kieser "Ermenilerle ıskalanan barış? 1915 öncesi Osmanlının doğu vilâyetlerine bir bakış"
Ayhan Aktar "Diyarbekir 1914-1919"
Panel VIII: "Birinci Dünya Savaşı’ndan Cumhuriyet Dönemine Sosyo-ekonomik Durum I"
Oturum Başkanı: Ahmet İnsel
Mekki Uludağ "Birinci Dünya Savaşı’nda Silvan’ın ekonomik ve sosyal koşulları"
Cuma Çiçek "Kürt bölgesinde Cumhuriyet’in ilk 10 yılı"
Doğan Hoca "Diyarbekir’in değişen demografik yapısı"
Jessie Hanna Clark / Saadet Altay "Cumhuriyet öncesi ve erken Cumhuriyet dönemlerinde Kürt toplumunda kadının tarihsel rolü"
Panel IX: "Birinci Dünya Savaşı'ndan Cumhuriyet Dönemi Sosyo-ekonomik Durum II"
Oturum Başkanı: Ali Bayramoğlu
Sait Çetinoğlu "Diyarbakır ve çevresinde Ermeni mallarına ne oldu?"
Mehmet Polatel "Diyarbakır’ın sosyo-ekonomik dönüşümünde Ermeni mallarının rolü (1920-1945)"
Genel Değerlendirme ve Tartışmalar
Türkçe, Kürtçe, Ermenice ve İngilizce olmak üzere dört dilde gerçekleştirilen ve bölgede bu konuda düzenlenen en büyük uluslararası bilimsel toplantılardan biri olma özelliği taşıyan sempozyum, bölge tarihinin karanlıkta kalmış sayfalarının aydınlatılması için üstlendiği öncülük görevini tamamlayarak, başarıyla sona erdi.
Konferansta sunulan tebliğleri içeren 'Diyarbakır Tebliğleri' isimli kitap 2013 yılında Türkçe olarak yayımlandı.
